شناخت ادوات موسیقی

ساز وسیله ای برای بیان و اجرای موسیقی است ، به عبارتی دیگر هر وسیله ای که بتواند صوت موسیقی تولید کند « ساز » نامیده می شود . برای شناختن ساز ها میبایست آنها را در دسته بندی های مختلف قرار داد .
الف : ساز هایی که تولید صوت در آنها توسط سیم ( زه ) صورت می گیرد .این دسته خود به چند دسته کوچکتر تقسیم میشود.

1 - دسته ای که سیم به وسیله کشیدن زخمه زدن ، با انگشت یا مضراب تولید صوت می کند مانند : تار ، سه تار ، تنبور ، گیتار ، عود ، رباب ، دیوان ، قانون ، تارینه Tarineh، و ... که به آن ساز های زهی زخمه ای می گویند .

2 - دسته ای که با کوبیدن به وسیله چکش مانندی بر روی سیم ،صوتی از آن حاصل می شود مانند سنتور و ... که به آن ساز های زهی کوبشی می گویند .

3 - دسته ای که سیم به وسیله کشیدن آرشه ، صوتی حاصل می کند .مانند کمانچه،قیچک ،ویلن و... که به آن سازهای زهی آرشه ای گویند .

4-دسته ای که کوبیدن چکش روی سیم ، به وسیله ای مکانیکی انجام می گیرد. مانند پیانو که به آن سازهای زهی شستی دار گویند.

ب : ساز هایی که صوت در آنها در نتیجه دمیدن هوا حاصل می شود . مانند : نی ، سرنا ، کرنا ، دوزوله ، بالابال و... که به آن ساز های بادی گویند .

پ : ساز هایی که صوت در آنها در نتیجه کوبیدن حاصل می شود . مانند : تنبک ، دف ، کوزه ، تمپو ،دایره ، دهل ، نقاره گورکه و ... که به آن ساز های کوبه ای گویند .

( برسی وتحقیق ، برگرفته از کتاب ساز شناسی پرویز منصوری توسط و بسایت 3 تار و تارینه www.3tar.ir).

شناخت ادوات موسیقی ، که در بالا معرفی شده است.

1)  ساز های مضرابی ( زهی - زخمه ای )     Tar&Setar  

  برای دیدن تصاویر بزرگتر بر روی آنها کلیک نمایید.   

از چه زمانی تار،از روی سینه به روی پا گذاشته شد؟ تا زمان میرزاحسینقلی ومیرزاعبدالله تار،برروی سینه اجرا می شد و بتدریج از زمان وزیری وعلی اکبر خان شهنازی و غلامحسین خان درویش ( درویش خان ) حدودا" [ 1300 ه - ش ] تار از روی سینه به روی پا گذاشته شد.وزیری پیشگام گرفتن تار به طرز جدید بود. نشسته روی صندلی ، پای راست روی یک چهارپایه کوچک (زیر پایی) تار روی ران راست و دسته افقی. این طریقه رسمی هنرستان موسیقی است اما استادان و شاگردان هرکز آن را رعایت نمی کنند. هر چند که بسیار علمی و راحت است . عموما"پاها را روی هم می اندازند و در محافل خصوصی چهار زانو روی قالیچه می نشینند.

( تحقیق و برسی از کتاب سنت و تحول در موسیقی ایران - ژان دورینگ - ترجمه سودابه فضائلی - انتشارات توس 1383 تهران - از وبسایت سه تار 3tar.ir )

2)  ساز های مضرابی ( زهی - کوبه ای )   Santour              

برای دیدن تصاویر بزرگتر بر روی آنها کلیک نمایید.

بعد از حبیب سماعی نوازنده سنتور ، هنرمند بزرگی چون استاد ابوالحسن صبا با شاگرد برجسته اش فرامرز پایور به این نتیجه میرسند که سنتور ، با مضراب ( لخت ) نواخته نشود . و از مضراب نمد دار استفاده کنند.البته ناگفته نماند که قبل از حبیب استادان بنام سنتور مانند سرور الملک وسماع حضور (پدر حبیب ) هر از گاهی برای آرامش خاطر شنونده ،حوله نازکی روی سیمها می انداخته اند که در واقع کار همان مضراب نمد دار را انجام می داده .که به نظر می رسد تنها راه منطقی وعملی،استفاده از مضراب نمددار باشد.( تحقیق از سرگذشت موسیقی ایران روح الله خالقی توسط وبسایت سه تار و تارینه www.3tar.ir) . جهت آشنایی با نوازنده سنتور ، سرور الملک به بخش کاملترین  ساز ایرانی در وبسایت 3 تار و تارینه مراجعه شود.

3)   ساز های زهی ( آرشه ای )   Kamancheh&Violon

برای دیدن تصاویر بزرگتر بر روی آنها کلیک نمایید.

چرا خرک کمانچه و قیچک مورب ( کج) گذاشته می شود ؟ بدلیل یکسان نبودن ضخامت سیم اول وسیم چهارم و فشار حاصله از آنها بر روی پوست (برای بالانس سیمها) می بایست خرک طرف سیم ضخیم تر متمایل به چپ باشد که بواسطه آن طول سیم ، بلندتر از سیم نازک شده ، در نتیجه فشار حاصله هر دو سیم بر روی پوست یکسان می شود.ضمن آنکه اگر بجای پوست ،صفجه چوبی روی کمانچه و قیچک بود دیگر نیازی به مورب بودن خرک نبود. متاسفانه به غلط بعضی ها کج بودن خرک را به دلیل مخروطی بودن دسته کمانچه وجای انگشت گذاری می داند ! ...( برسی وتحقیق از سازندگان و نوازندگان بنام کمانچه و قیچک ایران توسط وبسایت 3 تار و تارینه www.3tar.ir)

4)  سازهای زهی (شستی دار )    Piyano      

برای دیدن تصاویر بزرگتر بر روی آنها کلیک نمایید.

ت : ساز های بادی    Ney  

برای دیدن تصاویر بزرگتر بر روی آنها کلیک نمایید.
  

 در اهمیت مقام نایب اسدالله ( نوازنده نی ) همین بس که گفته بود: من ( نی ) را از آغل گوسفندان بدربار پادشاه بردم .  

  ث : سازهای ضربی ( کوبه ای )   Tonbak  

چرا تنبک کاملترین ساز کوبه ای دنیاست ؟ چون تنبک تنها ساز ضربه ای دنیا است که نوازنده آن امکان استفاده کامل از تمام انگشتان ،یعنی استفاده تک به تک از ده انگشت ، دو دست خود را دارا می باشد . (تنبک و نگرشی به ریتم ، بهمن رجبی _   tonbak bahman rajabi توسط وبسایت 3 تار و تارینه www.3tar.ir)